Wherever you have dreamed of going,

I have camped there, and left firewood

For when you arrive.

- Hafez

Hafez of Shiraz,  1320 - 1390, Perzisch dichter en mysticus in de Soefitraditie. Hafez is een dichtnaam , een naam die, in het dagelijks taalgebruik verwijst naar een persoon die de Koran van buiten kent. Het is ook een van de schone namen of eigenschappen van God. De Arabische wortel H- F-Z. Die in totaal  44 keer in de Koran voorkomt, kent een rijk palet aan betekenissen,, waaronder: a) onderhouden, ondersteunen, handhaven, b) beschermen, bewaken, behoeden,, c) oppassen, voorzichtig zijn, denken aan, d) opletten, erbij blijven, aandachtig zijn en tenslotte e) volgen, observeren, onderwerpen, gevolg geven aan het verbond met God.

Hafez sluit zijn verzen dus niet alleen af met zijn dichtnaam, hij nodigt de lezer ook uit om een hafez te worden, iemand die ontvankelijk is voor Gods tekenen en daar gevolg aan geeft. Het is ontwaken tot het besef dat we worden bemind door een welwillende, ongeziene werkelijkheid en dat de kern van ons wezen liefde is.

Liefde en wanhoop, het noodlot, onderdrukking, mystiek en het paradoxale van het geloof zijn thema's waar  de Perzische poëzie van doordrongen was. In het werk van Hafez neemt de liefde, die de scheiding tussen de mens en het goddelijke lijkt op te heffen, een belangrijke plaats in. Hij gebruikt aardse metaforen voor religieuze staten van bewustzijn. Uit de volgende versjes blijkt dat hij het aan ons laat hoe wij hem zien.

'Ben ik een zondaar of een heilige,

Wat mag het zijn?

Hafez bewaart het geheim van zijn eigen mysterie in dit refrein....'

'Lijk noch leven

Spreekt het tegen:

Op de Hemelvaart van Hafez rust 

Gods zegen.'

Van God heb ik zoveel geleerd:

Dat ik  me niet langer meer beschouw als een Christen, een Hindoe, een Moslim, een Boeddhist of een Jood. De Waarheid heeft zoveel genereus met me gedeeld. Dat ik mij niet langer meer beschouw als een man, een vrouw, een engel of zelfs een ziel zo naakt. De liefde is zo hecht met Hafez bevriend geraakt. Dat zij tot as is vergaan en mij heeft bevrijd van iedere notie en voorstelling waarmee mijn geest zich ooit heeft vermeid.

Weet jij wat geluk is?

Dat is de aanblik van de Geliefde:

In Zijn straat , geeft hij bedelaars voorrang boven vorsten.

Gemakkelijk is het levenslang verlangen uit te bannen.

Maar moeilijk is het te breken met vrienden die even dierbaar zijn als de eigen ziel.

All the Hemispheres

Leave the familiar for a while

Let your senses and bodies stretch out

Like a welcomed season

Onto the meadow and shores and hills

Open up  the roof make a new watermark

On your excitement and love

Like a blooming night flower,

Bestow your vital fragrance of happiness

And giving upon our intimate assembly.

Change rooms in your mind for a day.

All the hemispheres in existence

Lie beside an aquator in your heart.

Greet yourself in a your thousand other forms

As you mount the hidden tide and travel back home.

All the hemispheres in heaven

Are sitting around a fire

Chatting

While stitching themselves together

Into the Great circle inside of you.

Overal in Iran ontmoet je Hafez. De taxichauffeur zet de radio harder: even stil, Hafez wordt gedeclameerd. Een man in traditionele kleding staat onverstoorbaar in de gebruikelijke chaos bij een verkeerslicht. In ruil voor een paar duizend rial draagt hij een gedicht voor van Hafez. In de grote bazar van de hoofdstad wordt je de toekomst voorspeld op grond van Hafez gedichten. Oude mannetjes laten hun gekooide vogeltjes een papiertje met strofen van Hafez uit een doosje pikken. De tekst kan je interpreteren naar het je uitkomt Hafez is speciaal. In bijna elk huishouden vind je behalve de Koran zijn gedichten. Er is niemand in Iran die niet een regel van zijn gedichten kent.Zijn gedichten gaan direct naar je hart. En hij had een grote liefde voor God.

Hafez is niet alleen een groot dichter, hij vervult ook wensen en geeft advies. In het Perzische taalgebied wordt de Diwan van Hafez, net als de I Ching, als orakel gebruikt, als een vraagbaak bij het nemen van beslissingen die te maken hebben met verandering. Door het raadplegen van een tekst met een diepte als die van Hafez word je als lezer uitgenodigd op een andere manier te kijken naar een situatie waar je mee worstelt, waardoor er een verschuiving optreedt in de manier waarop je tegen de dingen en jezelf aankijkt.

De reis naar de Geliefde kent slechts twee etappes: sterven aan het eigen zelf en opgaan in de waarheid. De twee etappes- de reis naar God en de reis in God-  vormen een volmaakte cirkel en wie die cirkel weet te sluiten, is minnaar en Geliefde in een, heeft de twee een gemaakt en is de volmaakte mens.

Op 60jarige leeftijd hield Hafez een wake van 40 dagen en nachten door in een cirkel te gaan zitten die hij voor zichzelf had getrokken. Op de ochtend van de laatste dag ontmoette hij Attar weer ter gelegenheid van hun 40- jarig samenzijn en kreeg een volle wijnkelk aangeboden. Op deze plek zou Hafez vervolgens 'kosmisch bewustzijn' hebben berekt.

Hafez moedigt zijn lezers aan de middenweg te bewandelen en met beide voeten op de grond en het hoofd in de hemel , vooral af te gaan op hun eigen oordeel. Zo zegt hij: 'Mijn hart, ik leid je op de weg naar verlossing: wees niet trots op losbandigheid maar loop ook niet te koop met soberheid.

Hafez geeft in zijn werk meerdere voorbeelden van de weg van de geïnspireerde vrijdenker, die pp het volgende neerkomen:

* Laat liefde voorop staan. Liefde is het eerste en laatste redmiddel.

* Doe je uitdrukkelijk en openlijk minder vroom voor dan je diep vanbinnen bent.

* Heb oprecht lief en wijs bedrog, egoïsme en zelfgenoegzaamheid af om het lagere zelf te bestrijden en uit te wissen.

* Stel je bloot aan openlijke kritiek zonder bang te zijn of je beledigd te voelen.

* Doe afstand van ambitie, status en roem. Conformeer je niet aan de heersende cultuur en politiek.

* Doe je niet vroom voor om daar voordeel uit te halen.

* Probeer hypocrisie met wortel en tak bij jezelf uit roeien.

* Dicht jezelf geen charismatische krachten, visionaire vermogens of openbaringen  toe.

* Dek de fouten  en zwakheden van anderen  toe.

Hafez verwijst in zijn gedichten naar een spiritualiteit die in de islam fitra genoemd wordt. Dit is ons aangeboren gevoel voor religie, een soort van 'oerreligie', die ieder mens heeft. En in wezen zijn alle religies een benadering of een weg om die aangeboren oerreligie te ervaren.

Op het diepste niveau is de islam- een onderwerping aan de ene werkelijkheid, Allah, God - een religie die je leert door transfomatie in harmonie te zijn met de grond van het bestaan. Je kunt dit een vorm van spiritueel leren of spirituele intelligentie noemen, waarbij het gaat om zingeving, intuïtie en onderscheidingsvermogen. 

Spirituele intelligentie houdt dus nadrukkelijk denken, voelen én handelen in. Het is een hoger besef, waardoor je oog krijgt voor het grotere geheel, verbanden gaat zien en Gods leidende hand in je leven erkent. Wijsheid is een vorm van kennis die verbonden is met ons diepste zelf. Door deze kenmerken, die de mens zijn aangeboren, kun je een subtiel evenwicht tot stand brengen dat  recht doet aan het ego en het tevens beteugelt, waardoor het een dienaar wordt voor de geest. Begrijpen en handelen moeten op zo'n manier gericht worden, dat ze leiden tot goedheid en volkomenheid. Die goedheid is de mens ook aangeboren (fitra)omdat hij naar Gods beeld geschapen is.

Om je als mens in verticale richting te ontwikkelen moet je leren je wil, je bewustzijn, je denken, voelen en handelen op zo'n manier te richten, dat ze in harmonie zijn met je diepste spirituele waarden.

Hypocrisie of huichelarij is een veelvuldig terugkerend thema inde Perzische mystiek, met name in het werk van Hafez. Hypocrisie is dat je iets voorwendt met betrekking tot geloof, gevoel, moraal of deugd zonder dat je daar volledig achter staat. Het is ook het bekritiseren van anderen op grond van normen en waarden die je zelf niet in praktijk brengt. Volgens Jung komt hypocrisie voort uit het onderdrukken van verlangens en impulsen.

Zo is het onder alle omstandigheden te verkiezen je persoonlijkheid in zijn geheel te aanvaarden. Anders steken de onderdrukte aspecten alleen maar ergens anders de kop op en vormen een belemmering, niet alleen op een of andere onbelangrijke plek, maar juist op plekken waar we het meest gevoelig zijn. Als mensen kunnen leren hun eigen schaduwkant te zien, mag je hopen dat ze ook hun medemens beter gaan begrijpen en liefhebben. Een beete minder hypocrisie kan onze medemens alleen maar ten goede komen. We zijn maar al te zeer geneigd de medemens de orechtvaardigheid en het geweld toe te dichten die we onszelf aandoen.

In de soefimystiek wordt uiterlijk vertoon in naam van het geloof gezien als een vorm van hypocrisie. Geloven in een spirituele werkelijkheid  was voor Hafez meer dan het hebben van een identiteit, en dat wilde hij ook uitdragen. Door gehecht te zijn aan identiteit, nationaliteit, autoriteit, reputatie of goede naam raak je als mens de verbindingkwijt  met je spirituele bron.

De hypocrisie waar Hafez in zijn gedichten naar verwijst heeft meestal betrekking op schijnzekerheden die zorgen voor een gevoel van trots en het idee dat je belangrijk bent. Meestal richt hij zijn pijlen op de valse vroomheid van de officiële religieuze autoriteiten, maar zelfs bij soefi's die zich onderling hebben verdeeld in groepen en zich daarachter verschuilen of daar iets aan willen ontlenen, zet hij vraagtekens.