In een gedicht met de titel' The Uses of Sorrow' (De toepassingen van verdriet) beschrijft Mary Oliver hoe ze ooit een 'doos vol duisternis' kreeg van een geliefde. In tegenstelling tot de meeste van haar gedichten, die ontstaan op momenten van diepe verbinding met de natuur, vertelt ze dat dit gedicht haar werd onthuld in een droom - een geschenk van de nacht. Ik stel me voor dat Olivers 'doos vol duisternis' een of andere vorm van verlies inhield:

Iemand die ik ooit heb liefgehad, gaf me
een doos vol duisternis.
Het duurde jaren voordat ik begreep
dat ook dit een geschenk was.

The 'Thief of sleep'
Is wishing my altar wet with tears.
Without a sound,
not even a breath,
in total stilness,
he grabbed me in dream,
threw me in water,
in sweet water.
Now the rose and the thorn are one.
And the fragance,
Is rejuvenating Paradise.

- Rumi

-------------

' The Thief of sleep' is een andere naam voor de Geliefde; het staat voor de tijd tussen dromen en ontwaken rond 4.00 uur 's morgens. Je kunt dan levendige, spirituele visioenen ervaren. Het is van alle tijden dat mystici op deze wijze spirituele openbaringen en informatie ontvangen.

The Thief of my sleep
Is wishing my altar wet with my tears.
He grabbed me in silence and threw me in water
A water with a sweetness that sweetens my own.

------

No thief can steal our peace of mind,
Our light of day.

--------

A thief loves the night,
I am day.
I reveal essences.

----

Be occupied then, with what you
really value
And let the thief take something else.

-------'

We cannot steal the fire,
we must enter it.

-------

Shall I tell you a secret?
We are charming thieves who steal hearts
And never fail because we are the friends
Of the One.

- Rumi

'Hij breekt in, maar dan wel in zijn eigen huis.' - Michel de Certeau

God maakt zich bekend door ons te 'bestelen'. Hij openbaart zich door ons in de war te brengen. We moeten verrast worden om het waar te laten worden. Dat doet hij, net als vroeger, op onze eigen wegen, daar waar net als de Emmaüs- gangers, 'onze ogen vertroebeld worden zodat we hem niet herkennen' door te bekrompen blikken op hem en op wat er gebeurt.

------

Weldra komt de nacht:

Tegen het verleden: dank

Tegen het komende : ja!

- Dag Hammerskjold

Een van de grootste geschenken van de duisternis en de nacht is ons vermogen om te dromen. Tijdens de slaap, wanneer het ego zijn gebruikelijke psyschische afweer laat varen, krijgen we via onze dromen toegang tot de meer verborgen en onbekende aspecten van ons wezen. Zij zijn de koninklijke weg naar het onbewuste. Dromen spreken tot ons in de taal  van het onbewuste - via symbolen en metaforen. Eén droombeeld kan meerdere, soms tegenstrijdige betekenissen overbrengen.

In de Bijbel krijgen dromen bovendien een profetisch aspect, waardoor de dromer in de toekomst kan kijken of de goddelijke wereld kan waarnemen. In de Bijbel is geen verhaal zo beroemd als dat van Jakob, de bijbelse figuur wiens leven het duidelijkst in verband staat met de nacht. Op twee cruciale momenten in zijn leven, wanneer hij het bekende voor het onbekende inwisselt en een overgangsgebied binnengaat, heeft Jakob midden in de nacht een ransformerende droom.

In beide dromen ontmoet hij goddelijke figuren die hem onbekende delen van hemzelf tonen. De eerste droom doet zich voor in de nacht dat Jakob zijn huis verlaat om te ontsnappen aan de woede van zijn broer Esau vanwege het gestolen eerstegeboorterecht. Van de ene op de andere dag staat Jakobs leven op zijn kop omdat hij gedwongen wordt al het vertrouwde achter zich te laten en hij zonder een cent op zak en met lege handen in ballingschap gaat.

In deze staat van totale kwetsbaarheid is zijn psychische afweer verzwakt en droomt Jakob van een ladder waarlangs engelen opstijgen en afdalen. De ladder staat stevig op de aarde, terwijl de bovenkant tot aan de hemel reikt. Boven aan de ladder neemt Jakob een aanwezigheid waar die tot hem spreekt en zegt: 'Ik ben YHWH, de God van je voorvader Abraham en de God van Izaäk. Het land waarop je nu ligt zal ik aan jou en je nakomelingen geven.' 

Jakob ontwaakt vol ontzag uit zijn visioen en zegt: 'Dit is zeker, op deze plaats is de Heer aanwezig. Dat besefte ik niet. Wat een ontzagwekkende plaats is dit. Dit is niets anders dan het huis van God, dit moet de hemelpoort zijn.

Het meest opvallende betreft Jakobs toegeven van zijn eerder onwetenheid, zijn 'Ik wist het niet'. Wat wist hij niet - dat de plek waar hij geslapen had een spirituele krachtplek was- een plek waar de goddelijke aanwezigheid gezien en gevoeld kon worden. Hij is verbaasd te ontdekken dat wat een gewone plek leek in feite de poort naar de hemel is. Net als Alice in Wonderland is hij door de spiegel gestapt en heeft een wereld ontdekt voorbij de wereld die hij zo goed kent.

Sommigen van ons zijn bekend met dit soort ervaringen: de ene minuut gaan we op in een gewone activiteit en het volgende moment voelen we dat we op heilige grond staan - opeens zien we voorbij  aan de oppervlakte van de werkelijkheid en nemen de wonderbaarlijke aard van het bestaan in ons op. In die zin is Jakobs ontdekking dat God 'op deze plaats' aanwezig is, het inzicht dat iedere plek - in feite ieder moment - een poort kan zijn naar goddelijke openbaring.

Als Jakob uit zijn droom wakker wordt, realiseert hij zich opeens dat er veel dingen kunnen zijn die hij niet weet, zowel over zichzelf als over de wereld. Als hij zijn huis verlaat en de open weg voor zich ziet, begint hij een wereld van voorheen onvermoede mogelijkheden te ontdekken. Dit inzicht stemt hem zowel nederig  als vol ontzag. Het is dit onderkennen van zijn eigen onwetendheid dat de katalysator is voor Jakobs spirituele ontwikkeling.

We ervaren allemaal momenten in ons leven waarop we plotseling en onverwacht onszelf in de wereld in een nieuw licht zien. Momenten van ontzag hebben het vermogen ons perspectief ingrijpend te veranderen en onze horizon te verbreden. In een toestand van ontzag stoppen gedachten en het denken en stemt de onbegrijpelijke onmetelijkheid van alles ons nederig.

Wanneer Jakob na 22 jaar ballingschap naar huis terugkeert, besluit hij vrede te sluiten met zijn broer. De nacht van zijn terugkeer brengt Jakob alleen door. Als hij wederom in het overgangsgebied tussen zijn oude en nieuwe leven verkeert, heeft hij een transformerende droom. In zijn droom worstelt Jakob met een engel die verschijnt in de vorm van een mens.

En Jakob bleef alleen achter. En een man worstelde met hem tot het ochtendgloren. En toen hij niet kon winnen, raakte de man de holte van zijn dij aan en de holte van zijn dij verstuikte in deze worsteling met hem. En hij zei:'Ik laat u niet gaan tenzij u mij zegent.' En hij vroeg hem:'Wat is je naam?' en hij zei: 'Jakob'; En hij zei:'Jouw naam zal niet langer Jakob zijn, maar Yisraël want je hebt met God en met mensen gestreden en je hebt gewonnen.'

Jakob zei: 'Vertel me alsjeblieft uw naam.' Maar hij antwoordde: 'Waarom vraag je mijn naam?' Vervolgens zegende hij hem daar. Dus noemde Jakob de plek Peniël en zei:' Dat komt omdat ik oog in oog met God heb gestaan en mijn leven niettemin werd gespaard.' 

Jakobs nieuwsgierigheid en verlangen om zijn tegenstander te kennen zijn een afspiegeling van een van de manieren waarop we vriendschap sluiten met onze schaduw en onbekende delen van onszelf leren kennen. Nadat hij vrede heeft gesloten met zijn innerlijke tegenstander is Jakob eraan toe zijn bloedeigen broer onder ogen te komen en zich met hem te verzoenen.

Dit is een van de voordelen van het werk dat we verrichten om onze schaduw te integreren - onze verdraagzaamheid ten aanzien van onszelf en anderen neemt toe. We kunnen gemakkelijker onze vijanden benaderen en er vrede mee sluiten omdat we ze niet langer zien als  onze tegenpool, als totaal 'anders'. We weten dat we in staat zijn tot precies dezelfde duisternis en precies hetzelfde kwaad dat we in anderen zien.

De schaduw is een vat vol creatieve energie. Wanneer we die ongewenste delen van onze persoonlijkheid erkennen, kunnen we die energie ten goede inzetten.Onze innerlijke duisternis wordt een bron van licht.  Dit is wat Jakob ontdekt.