De gedichten van Johannes van het Kruis gaan over 'krachten van de ziel die door de nacht en loutering van de oude mens geheel vernieuwd zijn tot goddelijke krachten en geneugten.'

De natuurlijke vermogens van de mens worden uitgehold, ontledigd tot op een niveau waar blijkt dat deze vermogens na interventie van de 'nacht van de geest' niet alleen 'tot rust gekomen zijn', maar ook 'als tot niets teruggebracht'. Mijn verstand ging weg uit zichzelf, van natuurlijk en menselijk werd het goddelijk. Ook mijn wil ging weg uit zichzelf.... ook het geheugen is evenzeer veranderd in  de eeuwige waarneming van de heerlijkheid.

Enerzijds zijn er de faculteiten van de ziel: intellect, wil en geheugen,angst, smart, droefenis, liefde, enzovoort deze functioneren binnen het kader van een religieus- psychologische oefening met een therapeutisch karakter, terwijlanderzijds zich een mystieke kracht manifesteert die dat alles tegelijkertijd ondergraaft en sublimeert in licht en vuur.

'Gi zult vernieuwd worden in uw geest( Ef 4: 23) die mens heet, en dat betekent 'gemoed'.

Augustinus zegt dat God op dat eerste zielegebied dat bij hem mens heet ofwel 'gemoed', heeft God een kracht geschapen, de houder of bewaarplaats van onstoffelijke vormen en gevormde beelden. Deze kracht is de basis voor de gelijkheid tussen de ziel en de Vader: door het uitstromen van zijn Godheid heeft de Vader de hele schat van zijn goddelijk zijn uitgegoten in de Zoon en in de Heilige Geest, volgens onderscheidenheid der personen.

Zo giet op zijn beurt het geheugen van de ziel de schat van zijn beelden uit in de andere krachten. Steeds wanneer nu de ziel met deze kracht iets aanschouwelijks schouwt, hetzij een beeld van een engel,  hetzij haar eigen beeld, heeft zij nog iets onvolkomens. Zelfs al schouwt zij God, zoals hij God is of zoals hij beeld of drieheid is, ook dan heeft zij nog iets onvolkomens.

Wanneer echter alle beelden van de ziel afgescheiden worden en zij enkel het unieke ene schouwt,dan is de ziel zuiver zijn dat draagt en rust in zichzelf, en daarmee vindt zij het zuivere zijn van goddelijke eenheid, dat vrij is van enige vorm en uitgaat boven al wat is.

Vernieuwing overkomt alle schepselen beneden God.

Als we naar de geest vernieuwd willen worden moeten de zes krachten van de ziel, de bovenste en de onderste, ieder een gouden ring hebben, verguld met het goud van de goddelijke liefde.

Neem nu de onderste krachten; het zijn er drie. De eerste heet onderscheidingsvermogen: dat is de 'verlichting', opdat je onderscheidingsvermogen altijd tijdloos verlicht zij door het goddelijk licht. De tweede kracht is de toornige, dat is jouw vrede. Naarmate je meer in vrede bent, ben je in God en naarmate je buiten de vrede bent, ben je buiten God. De derde kracht heet: begeren, dat is 'genoeg zijn ', opdat je voldaan en sober zou zijn ten aanzien van alle schepselen die beneden God zijn. Van God echter mag je nooit genoeg hebben. Als God je genoeg kon worden, zou God niet God zijn.

Bovenste krachten zijn er ook drie. De eerste heet behoudende kracht. Men vergelijkt deze  kracht met de Vader in de drievuldigheid. Behouden staat voor alle eeuwige dingen in je behouden. De tweede heet rede. Deze  kracht vergelijkt men met de Zoon. Dat staat voor de 'kennis', opdat je God altijd kent. Je moet hem beeldloos kennen, onmiddellijk en zonder gelijkenis. Als ik echter God op deze wijze onmiddellijk wil kennen, moet eenvoudigweg ik hij en hij moet ik worden. De derde kracht heet wil. Deze kracht vergelijkt men met de heilige Geest. Dat is de 'liefde', opdat je God zou liefhebben. Je moet van God houden ongeacht zijn beminnenswaardigheid.

Toen de aartsvader Jacob de berg Betel wilde bestijgen om een altaar voor God te bouwen waarop hij Hem een offer zou opdragen, gaf hij aan zijn stam eerst een drievoudig bevel: ten eerste, de vreemde goden te verwerpen; ten tweede , zich te reinigen; ten derde, van kleren te verwisselen......

1. Een mens moet alle vreemde genegenheden( goden) verwerpen.

2.Plus de resten van deze verlangens  in de ziel reinigen, loslaten. In de donkere nacht van de ziel.

3. Om deze hoge berg te bestijgen, moet je van kleren wisselen. Door middel van de inspanning bij de eerste twee dingen zal God zelf deze oude kleren voor nieuwe verwisselen. Dit doet Hij door in de ziel een nieuw begrijpen van God in God in te storten....

Een drietraps- raket naar menselijke en religieuze volwassenheid.